|
16/4/2021
|
Κινηματογραφική Γεωγραφία: Εμβληματικές ταινίες της Νουβέλ Βαγκ
|
Δευτέρα 19 Απριλίου, 8:00μ.μ., από το Cine - Δράση
|
|
|
Κινηματογραφική Γεωγραφία. Συνάντηση 12η (Διαδικτυακή) Δευτέρα 19 Απριλίου, 8:00μμ, Θέμα: Εμβληματικές ταινίες της Νουβέλ Βαγκ: «Η Κλεό από τις 5 στις 7» της Ανιές Βαρντά, «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» του Αλέν Ρενέ, «Προβλήτα» του Κρις Μαρκέρ.
Η Κλεό από τις 5 στις 7, της Ανιές Βαρντά, 1962.
Μπορεί η νουβέλ βαγκ να αποδόμησε και να επαναπροσδιόρισε ριζικά τον κινηματογράφο και τους αισθητικούς και αφηγηματικούς κώδικές του, σίγουρα όμως η φεμινιστική προσέγγιση δεν ήταν μία από τις πτυχές αυτής της πολύμορφης επανάστασης. Μοναδική εξαίρεση σε αυτό το ανδροκρατούμενο σύμπαν ήταν και παρέμεινε μέχρι τον πρόσφατο θάνατο της η Ανιές Βαρντά, η μοναδική γυναίκα σκηνοθέτης της παρέας, αποκαλούμενη και «νονά της νουβέλ βαγκ», αφού το «La Pointe-Courte» της, γυρισμένο το 1955, ήταν ο προπομπός του κινήματος.
Αν και μόλις η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της, το αριστούργημα «Η Κλεό από τις 5 έως τις 7», ήταν ο θεμέλιος λίθος στη χειραφέτηση του κινήματος, ανήκει στον σκληρό πυρήνα του και παράλληλα είναι αντιπροσωπευτική της πορείας που θα ακολουθούσε η Γαλλίδα σκηνοθέτης. Η κάμερα της Βαρντά ακολουθεί την κεντρική ηρωίδα της σε πραγματικό χρόνο, στο χρονικό διάστημα που καλύπτει ο τίτλος, με μια κινηματογράφηση που μοιάζει αυτοσχεδιαστική κι ενστικτώδης, είναι όμως (προ)μελετημένη στην εντέλεια και αντικατοπτρίζει όλη την πορεία της κεντρικής ηρωίδας από τον ετεροπροσδιορισμό στην χειραφέτηση και την αυτονομία. Η δεισιδαιμονία και η μοιρολατρία τη συνοδεύουν σε όλη την πορεία της στους δρόμους του Παρισιού, όπου η Κλεό σε κάθε στάση αναζητά τα σημάδια εκείνα που θα της αποκαλύψουν, τα αποτελέσματα των ιατρικών της εξετάσεων και συνολικά το μέλλον. Αυτά τα σημάδια όμως μετατρέπονται σταδιακά σε απελευθερωτικούς παράγοντες. Μέσα από την παρατήρηση και τα βλέμματα των άλλων, η Κλεό ανακαλύπτει το δικό της προσωπικό βλέμμα και γίνεται αυτεξούσια της δικής της μοίρας.
Η εμπειρία της Βαρντά στη φωτογραφία, από την οποία ξεκίνησε την καριέρα της, την κάνει πιο ευαίσθητη στην καταγραφή του παλμού και του πλήθους των οπτικών και ηχητικών ερεθισμάτων που η πόλη και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα προσφέρουν για να συνειδητοποιήσει η Κλεό τη θέση της μέσα στο πλήθος, αλλά κυρίως πάνω στην ίδια της τη ζωή. Ο διαρκής κατακερματισμός των βλεμμάτων όχι μόνο μέσα από καθρέφτες και παραπετάσματα, αλλά και με τα άλματα και τα διάφορα τεχνάσματα στα οποία με παιδικό σχεδόν ενθουσιασμό επιδίδεται η κάμερα της Βαρντά, δίνει τη θέση του στην καθαρότητα και τη διαύγεια με την οποία ο θεατής και η Κλεό μαζί ατενίζουν στο τελευταίο μέρος την πόλη, τη ζωή και αναστοχαστικά το ίδιο το σινεμά.
Ακόμα και το πραγματικό όνομα της Κλεό, το οποίο αποκαλύπτεται στο τελευταίο μέρος της ταινίας, υποδηλώνει την αναγέννησή της, όσο βρίσκεται στα πρόθυρα ενός απειλούμενου θανάτου. Η (αναγεννημένη) Φλοράνς είναι πλέον έτοιμη για τον έρωτα, την μόνη ζωοποιό δύναμη, όπως αυτή θα αποκαλυφθεί σε μια τυχαία επίσκεψη στο πάρκο και στη μορφή ενός στρατιώτη σε άδεια από τον πόλεμο της Αλγερίας, ο οποίος θα τη συντροφεύσει στα τελευταία βήματα της διαδρομής της προς το νοσοκομείο για την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Και αν αυτό κατακρίθηκε από μεταγενέστερες θεωρητικούς του φεμινισμού στον κινηματογράφο, ως μια υποχώρηση της σκηνοθέτη από τη μαχητικότητα της ταινίας, δεν παύει να ολοκληρώνει το πορτρέτο της Κλεό/Φλοράνς, όχι ως μιας γυναίκας που χρειάζεται έναν άντρα, αλλά ενός ανθρώπου ανεξαρτήτως φύλου, που είναι έτοιμος να δώσει και να δοθεί στη μόνη πραγματική νίκη της ζωής πάνω στο θάνατο. Πέρα όμως από τις σημειολογικές και υπαρξιακές προεκτάσεις της, αυτό που κάνει την ταινία ακαταμάχητα και διαχρονικά γοητευτική είναι η ομορφιά και ο μελωδικός ρυθμός της.
Πέρυσι στο Μάριενμπαντ/L' Annee Derniere a Marienbad του Αλέν Ρενέ, 1961
Μια από τις πιο λυρικές, σουρεαλιστικές, παράδοξα ρομαντικές και όμορφες ταινίες της ιστορίας του κινηματογράφου. Σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην εξοχή, ένας άντρας (Χ) χρησιμοποιεί όλα τα θεμιτά μέσα για να πείσει μια παντρεμένη γυναίκα (Α) να φύγει μαζί του. Η γυναίκα μόλις και μετά βίας μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη της την ερωτική ιστορία που είχαν, ή ίσως δεν είχαν, τον προηγούμενο χρόνο στο Μάριενμπαντ. Ο σύζυγος ή συνοδός (Μ), παραμένει σταθερά και διακριτικά στο πλευρό της, ρωτώντας κάθε λίγο για την υγεία της, αδιαφορώντας για τα αισθήματά της.
Δυσοίωνοι οργανικοί ήχοι επαναλαμβάνονται καθώς το προοπτικό πεδίο της κάμερας ανιχνεύει ανάμεσα στους απέραντους διαδρόμους ενός μπαρόκ ξενοδοχείου. Σκορπισμένα πλήθη με βραδινές ενδυμασίες, εγκαταλειμμένοι μέσα σε έναν αντίλαλο. Ο άντρας προσπαθεί να πείσει την καχυποψία της γυναίκας, ότι έχουν ξαναβρεθεί εδώ ή όχι. Η μνήμη ξεγλιστρά, η αμφισημία προτίθεται να υποτάξει τον φιλμικό χώρο. Ο Μ, (σύζυγος της γυναίκας ή μήπως είναι κάτι άλλο;) γυροφέρνει με ένα πένθιμο ύφος, ενώ παίζει ένα περίεργο παιχνίδι κρουστών στις γωνίες των χώρων. Ο Χ επαναλαμβάνει συνεχώς σαν σύνθημα τη λέξη «Πέρυσι», μαζί με κάθε συνάντηση του με τη γυναίκα, που κάθε φορά συμβαίνει σε διαφορετική τοποθεσία, με διαφορετικά κουστούμια. Πλάνο το πλάνο. Η απορία μένει μετέωρη: η περυσινή τους επαφή ήταν ξελόγιασμα ή κάτι άλλο; Ένα δυστοπικό σύμπαν όπου Χ και Α οι μεταβαλλόμενες σταθερές μιας διαφορικής, κινηματογραφικής εξίσωσης, όπου το καλό και το κακό, η εξαπάτηση και η αλήθεια παίζουν κρυφτό πίσω από την αυλαία των θαυμάτων του Αλέν Ρενέ.
Το απόλυτο παζλ, για ευφυείς λύτες. Μια ταινία με ζαλιστικά χρονικά άλματα και φλάσμπακ. Μήπως μιλάμε για άλματα μέσα στο υποσυνείδητο; Πολλοί αναλυτές είπαν ότι η ταινία είναι η εικονογράφηση της ψυχαναλυτικής διαδικασίας.
«Προβλήτα» (γνωστό και ως «Σταθμός Αποχαιρετισμού)/ La jetée, του Κρις Μαρκέρ, 1962.
Το κορυφαίο La jetée, (πρόκειται για «Προβλήτα αεροδρομίου») και είναι ένα 29λεπτο θρυλικό μικρού μήκους φιλμ επιστημονικής φαντασίας, γυρισμένο σαν ασπρόμαυρο φωτορομάντζο με ακίνητες εικόνες (εκτός από μία φευγαλέα στιγμή, όταν η ηρωίδα ανοίγει τα μάτια της), που μας μεταφέρει σ’ ένα ερειπωμένο Παρίσι, σε μια μετα-αποκαλυπτική εποχή. Ο ήρωας εκτοξεύεται σαν πειραματόζωο μέσα στο χρόνο από τους επιζώντες της ανθρωπότητας που φωλιάζουν πια μέσα σε υπόγεια και ανακαλύπτει ότι η επανασύνδεση με το παρελθόν είναι η μόνη προϋπόθεση μεταφοράς στο μέλλον. Ταινία που προκαλεί ίλιγγο όχι μόνο με το θέμα της (και την αμφίπλευρη θέση του ήρωα, ταυτόχρονα μέσα και έξω από το μύθο, μέσα και έξω από τις ίδιες τις εικόνες, αφού μάλιστα βλέπει ως παιδί τον ίδιο του τον εαυτό να πεθαίνει, ενήλικος, στην προβλήτα του Ορλύ), αλλά και με τις τόσο έντονες εικόνες, το μοντάζ, την ποιότητα και την ακρίβεια του κειμένου της αφήγησης που εκφωνείται με ουδέτερο πλην όμως επιβλητικό τόνο (σπικάζ). Ακινησία ενός κόσμου χωρίς μέλλον, ποιητικός στοχασμός πάνω στο θάνατο και τον έρωτα, παραδοξότητες της μνήμης και του χρόνου, σινεφίλ τραυματικές μνήμες με ομολογημένες αναφορές στους «Δεσμώτες του Ιλίγγου» του Χίτσκοκ και στον Αϊζενστάιν, η Προβλήτα είναι σίγουρα η πιο διάσημη ταινία του Μαρκέρ, αυτή που επηρέασε πολλούς σκηνοθέτες και γέννησε αμέτρητες αναλύσεις.
Διδασκαλία: Παναγιώτης Δενδραμής, σκηνοθέτης - διδάκτορας Πανεπιστημίου Κρήτης.
Το σεμινάριο μπορείτε να το παρακολουθήσετε διαδικτυακά στη διεύθυνση:
https://us02web.zoom.us/j/86989079267?pwd=RmRnS3V5NGg4ck9rRGEzVGJVeDQzUT09 Meeting ID: 869 8907 9267 Passcode: 986330
Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine – ΔΡΑΣΗ
|
|
|
964
|
|
|