|
3/4/2021
|
Nouvelle Vague: H μεγάλη στιγμή του γαλλικού κινηματογράφου
|
Κινηματογραφική Γεωγραφία, Δευτέρα 5 Απριλίου, 8:00μ.μ.
|
|
|
Κινηματογραφική Γεωγραφία
Συνάντηση 10η (Διαδικτυακή) Δευτέρα 5 Απριλίου, 8:00μμ
Θέμα: «Το Γαλλικό Σινεμά. Νουβέλ Βαγκ (Nouvelle Vague): H μεγάλη στιγμή του γαλλικού κινηματογράφου.
Πριν την αλλαγή (1949-1959)
Στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '50 η Ευρώπη έχει ορθοποδήσει οικονομικά. Μια νέα κοινωνία αναδύεται από τις στάχτες του πολέμου προκαλώντας έντονο προβληματισμό λόγω του καπιταλιστικού ορθολογισμού και της βαναυσότητας του νέου οικονομικό-κοινωνικού συστήματος. Ο κινηματογράφος και η τέχνη γενικότερα, αναζητούν νέες φόρμες έκφρασης. Το τυπικό χολιγουντιανό πρότυπο δεν εμπνέει πλέον. Η τυπική ανάπτυξη και έκβαση μιας ιστορίας θεωρούνται τετριμμένα. Παράλληλα, ο ιταλικός νεορεαλισμός και η σκιαγράφηση του εξαθλιωμένου από τον πόλεμο ατόμου δεν είναι αρκετή. Την ίδια εποχή ο γαλλικός κινηματογράφος είχε καταλήξει συμβατικός και ανιαρός. Για όλους αυτούς τους λόγους το ζητούμενο είναι η αλλαγή. Οι νέες αισθητικές κινηματογραφικές αναζητήσεις στη Γαλλία εκφράζονται μέσα από μια ομάδα σκηνοθετών που ανήκαν στην Νουβέλ Βαγκ, την κινηματογραφική επανάσταση που γκρέμισε το παλιό, θεμελίωσε μια νέα αντίληψη για το σινεμά, επαναξιολόγησε τα εκφραστικά μέσα και την αισθητική του κινηματογράφου και συνέδεσε την έβδομη τέχνη με την κοινωνία και την πολιτική.
Το 1954, ο νεαρός κινηματογραφικός κριτικός Φρανσουά Τρυφώ, γράφει στο εμβληματικό περιοδικό, Κινηματογραφικά Τετράδια (Cahiers du Cinema, που είχε ιδρύσει ο Αντρέ Μπαζέν το 1951), ένα ριζοσπαστικό άρθρο με τίτλο «Που πάει ο Γαλλικός Κινηματογράφος» (Une Certaine tendance du cinema français) και ταράζει τα στάσιμα νερά. Σε αυτό καταδικάζει τον γαλλικό κινηματογράφο της εποχής, καταμαρτυρεί στους σκηνοθέτες έλλειψη δημιουργικότητας και καυτηριάζει την υποδούλωσή τους στις εταιρείες και το φτηνό γούστο. Για αυτόν, ο σκηνοθέτης πρέπει να είναι δημιουργός (auteur), η κινούσα αιτία μιας ταινίας, το μυαλό και η αίσθηση του φιλμικού σύμπαντος. Ο σκηνοθέτης που ταυτίζεται με το κατά Τρυφώ, μοντέλο του δημιουργού, ήταν ο Γερμανός Μαξ ΄Οφιλς ενώ οι Ρομπέρ Μπρεσόν, Ζαν-Πιέρ Μελβίλ, Ζακ Μπεκέρ, Ζακ Τατί, Ζωρζ Κλουζώ («Το Μεροκάματο του Τρόμου», 1953), Ζωρζ Φρανζύ, Ροζέ Βαντίμ είναι αξιόλογοι σκηνοθέτες αυτής της περιόδου, με τη δουλειά τους να αποδεικνύει ότι η περίοδος, πριν την έκρηξη της Νουβέλ Βαγκ, δεν ήταν και τόσο ανιαρή.
Τι ήθελε πρωτίστως η Nouvelle Vague;
Την ενδιέφερε το συλλογικό υποσυνείδητο των κινηματογραφικών προτύπων, η εγκεφαλικότητα των ηρώων και η ψυχολογική τους ιδιομορφία. Η μεγάλη καινοτομία της κινήματος έγκειται στη γλώσσα του κινηματογράφου και στη χρήση της. Η ίδια η εικόνα βοηθάει στην επέκταση του νοήματος ενώ η κινηματογραφική αφήγηση δε χρησιμοποιείται αποκλειστικά για να εξηγήσει την πλοκή ή να παρουσιάσει τους κινηματογραφικούς ήρωες. Όσον αφορά τους κινηματογραφικούς χαρακτήρες δεν υπάρχει κεντρικός ήρωας ούτε ο «καλός και αγαθός» πρωταγωνιστής που πληρώνει για το κακό που προξένησε στους άλλους ή ανταμείβεται για μια ενέργεια ή πράξη του. Η κάμερα, με αυτό τον τρόπο μετατρέπεται σε ένα είδος στυλό που δεν καταγράφει την πραγματικότητα αλλά τη συγγράφει δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στα πλάνα.
Οι σκηνοθέτες της Νουβέλ Βαγκ, αν και δεν οργανώθηκαν ποτέ σε συστηματική Σχολή, συνδέονταν μέσω της συνειδητής απέχθειας που έτρεφαν προς τον μυθιστορηματικό κινηματογράφο. Όλοι τους αντιλαμβάνονταν την πολιτική με την πλέον ευρεία έννοια της, εμπλέκονταν στα προβλήματα που απασχολούσαν την κοινωνία και μεθυσμένοι από νεανικό εικονοκλαστικό πάθος, ήθελαν να γυρίζουν ταινίες με καυτά σύγχρονα θέματα, τα οποία αντλούσαν από το άμεσο περιβάλλον. Ανανέωσαν την φιλμική τεχνική, από τον τρόπο της συγγραφής του σεναρίου, τον τρόπο του ντεκουπάζ, του γυρίσματος και του μοντάζ. Έκαναν τον πειραματισμό πρώτο ζητούμενο και γύριζαν σε φυσικούς χώρους με φυσικό φως. Η ριζοσπαστικότητα της οπτικής σύνθεσης και της αφηγηματικής αλληλουχίας, τους έφερε σε ρήξη με το συντηρητικό εικονογραφικό ύφος της παραδοσιακής γαλλικής κινηματογραφικής γραφής. Και καθιέρωσαν τον σκηνοθέτη-δημιουργό. Για αυτούς μόνο ζητούμενο και μόνο προσδόκιμο ήταν ο κινηματογράφος, για αυτούς ο κινηματογράφος ήταν η υπέρτατη, η απόλυτη τέχνη. Τα Κινηματογραφικά Τετράδια παρέμειναν το στρατηγείο του αρχικού πυρήνα, από εκεί ενορχήστρωναν όλη τη θεωρητική και πρακτική δουλειά τους οι εμβληματικοί σκηνοθέτες του κινήματος.
Συνήθως αγνοείται μια ισχυρή τάση μέσα στους χαλαρούς κόλπους της Νουβέλ Βαγκ, που ονομάστηκε Αριστερή Όχθη (Rive Gauche), μια τάση που την αποτελούσαν οι Κρις Μαρκέρ, Αλαιν Ρενέ και Ανιές Βαρντά. Με εντονότερη πολιτική στράτευση προς την αριστερά, χωρίς τις στενά κινηματογραφοκεντρικές εμμονές των υπολοίπων, η Αριστερή Όχθη, ήθελε όλες τις τέχνες, ιδιαιτέρα τις πλαστικές τέχνες και την λογοτεχνία, να βοηθούν τον κινηματογράφο. Στην ομάδα συμμετείχαν ο Αλαίν Ρομπ- Γκριγιέ και η Μαργκερίτ Ντυράς, οι αρχηγέτες του Νέου Μυθιστορήματος (nouveau roman).
Ο Τρυφώ κάνει πράξη τις απόψεις του, το 1959, σε ηλικία 27 ετών με τα «400 Χτυπήματα» . Ταινία σταθμός για την Nouvelle Vague, αναφέρεται στα νιάτα και την παιδική ηλικία. Χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφίας του ρεύματος χρησιμοποιεί κυρίως την εκφραστικότητα του προσώπου. Η κάμερα δεν στοχεύει να μας αφηγηθεί τη δυστυχισμένη ζωή του ήρωα της, αλλά ακολουθεί την πορεία του και παρουσιάζει με χιούμορ τα αδιέξοδα του. Η τελευταία σκηνή που δείχνει το πρόσωπο του ήρωα πλάι στη θάλασσα να παγώνει, είναι κορυφαίο δείγμα λυρισμού και πρωτοποριακής ανάλυσης.
Την ίδια χρονιά ο Αλαίν Ρενέ παρουσιάζει το «Χιροσίμα Αγάπη μου» και ανοίγει μια τριλογία διαλογισμού επάνω στη μνήμη και το χρόνο. Μια Γαλλίδα ηθοποιός γνωρίζει έναν Ιάπωνα αριχτέκτονα στη Χιροσίμα και ζει για 24 ώρες έναν τρελό έρωτα μαζί του. Για την ηρωίδα του Ρενέ, ο έρωτας είναι ενιαίος και αδιαίρετος. Το παρελθόν της ηρωίδας συναντά το παρελθόν της Χιροσίμα: η πόλη βιώνει το τραύμα του πυρηνικού ολέθρου, η ηρωίδα κουβαλάει την τραυματική εμπειρία ενός έρωτα που διακόπηκε βίαια στο παρελθόν. Σε σενάριο Μαργκερίτ Ντιράς, η πιο αριστουργηματική ταινία της νουβέλ βαγκ, οι μορφικές καινοτομίες της οποίας κάλλιστα συγκρίνονται με τον «Πολίτη Κέιν».
Ο σκηνοθέτης που σημαδεύει το γαλλικό κινηματόγραφο, έτσι ώστε η ιστορία να περιοδολογείται στην προ και μετά από αυτόν εποχή, είναι ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ. Με την πρώτη του κιόλας ταινία «Με κομμένη την Ανάσα» (1960) -που γυρίστηκε με αυτοσχέδιους διαλόγους και λήψεις και διαπνέεται από ένα γνήσιο αναρχικό συναίσθημα σε θεματικό και μορφικό επίπεδο- έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απελευθέρωση της κινηματογραφικής γλώσσας από τις συμβάσεις της κλασικής φιλμικής δραματουργίας.
Ένας χείμαρρος σπουδαίων ταινιών κατακλύζει τη Γαλλία και τον κόσμο ολόκληρο.
Από τον Ζαν Λυκ Γκοντάρ έχουμε τα φιλμ «Ο Τρελός Πιερό» (1965), «Ζούσε τη Ζωή της» (1962), « Η Περιφρόνηση» (1963), «Η Κινέζα» (1967).
Από τον Φρανσουά Τρυφώ τα «Ζιλ και Τζιμ» (1962), «Χαμένα Φιλιά» (1968), «Η Φλόγα που Τρεμοσβήνει» (1964). Το «Ζιλ και Τζιμ» αμφισβητεί το συμβατικό μονογαμικό ζευγάρι και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της κινηματογραφικής γλώσσας της Nouvelle Vague. Δεν υπάρχει μια αυστηρή γραμμική αφήγηση καθώς τα άλματα στο χώρο και στο χρόνο έχουν σαν στόχο να καταδείξουν τις εντάσεις και στιγμές ειρωνείας, επιτείνοντας την τραγική κατάληξη των ηρώων.
Από τον Κλοντ Σαμπρόλ «Το Κτήνος Πεθαίνει» (1969), «Ο Χασάπης» (1970), «Τα Ξαδέλφια» (1959).
Από τον Ζακ Ριβέτ τις «Μια Νύχτα με την Μοντ», (1969), «Το Παρίσι μας Ανήκει» (1961).
Από τον Αλέν Ρενέ τα «Πέρσι στο Μάριενμπαντ» (1961), Μύριελ (1963).
Από τον Λουί Μαλ «Η Ζαζί στο Μετρό» (1960), «Οι Εραστές» (1958).
Από τον Ζακ Ντεμί τις «Λόλα» (1961) «Οι Ομπρέλες του Χερβούργου» (1964), «Οι δεσποινίδες του Ροσφόρ» (1967).
Από την Ανιές Βαρντά, «Η Κλεό από τις Πέντε ως τις Εφτά»
Από τον Ερίκ Ρομέρ «Η Συλλέκτρια» (1966)
Ο ορισμός της ζωής και της καλλιτεχνικής δημιουργίας όπως την αντιλαμβάνεται η Nouvelle Vague συνοψίζεται στα λόγια του Samuel Fuller στο φιλμ «Pierrot Le Fou» του Γκοντάρ: «Είναι (η δημιουργία) μια μάχη, ένα έργο. Ο έρωτας... το μίσος... η δράση... Η βία και ο θάνατος. Με μία λέξη είναι η συγκίνηση». Κανένα κίνημα ή κινηματογραφική σχολή δεν είχε τόσο μεγάλη επίδραση στο διεθνή κινηματογράφο της δεκαετίας του '60, όσο οι ταινίες μιας παρέας οργισμένων νέων, αλλά και ορκισμένων σινεφίλ.
Διδασκαλία: Παναγιώτης Δενδραμής, σκηνοθέτης και διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Κρήτης.
Το σεμινάριο μπορείτε να το παρακολουθήσετε διαδικτυακά στη διεύθυνση:
https://us02web.zoom.us/j/86989079267?pwd=RmRnS3V5NGg4ck9rRGEzVGJVeDQzUT09
Meeting ID: 869 8907 9267 Passcode: 986330
Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine – ΔΡΑΣΗ
|
|
|
1383
|
|
|